دلایل یبوست در کودکان و نوزادان، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان فوری خانگی و دارویی آن
یبوست در کودکان چیست؟
یبوست یا خشکی مزاج یکی از مشکلات رایج گوارشی در کودکان است که باعث سفت شدن مدفوع و دشواری در دفع آن می‌شود. اگر کودکی کمتر از دو بار در هفته دفع داشته باشد یا مدفوع او سفت و همراه با درد باشد، احتمال دارد که دچار یبوست شده باشد. در برخی موارد، این مشکل می‌تواند به بروز دردهای شکمی، کاهش اشتها و ناراحتی‌های دیگر منجر شود.
نشانه‌های یبوست در کودکان
- مدفوع سفت و خشک
- درد هنگام دفع
- نفخ و درد شکم
- کاهش اشتها
- وجود رگه‌های خون در مدفوع به دلیل پارگی مقعد
- نشت مدفوع در لباس زیر (که ممکن است با اسهال اشتباه گرفته شود)
علل یبوست در کودکان
علت‌های یبوست در کودکان به دو دسته تقسیم می‌شود:
۱. یبوست عملکردی
این نوع یبوست شایع‌تر است و به دلیل عوامل رفتاری و تغذیه‌ای ایجاد می‌شود:
- مصرف کم فیبر: رژیم غذایی کم‌فیبر و سرشار از غذاهای فرآوری‌شده
- کم‌آبی بدن: دریافت ناکافی مایعات
- عدم تحرک بدنی: ورزش نکردن و نشستن طولانی‌مدت
- نگه داشتن مدفوع: برخی کودکان به دلیل ترس از درد یا عدم تمایل به استفاده از سرویس بهداشتی، دفع را به تعویق می‌اندازند
- تغییر در سبک زندگی: مسافرت، تغییر رژیم غذایی یا استرس می‌تواند موجب یبوست شود
- یبوست پس از بیماری‌های گوارشی: برخی کودکان پس از اسهال یا عفونت‌های گوارشی، دچار یبوست می‌شوند
۲. یبوست ناشی از بیماری‌ها
این نوع یبوست کمتر دیده می‌شود و معمولاً به دلیل مشکلات پزشکی مانند کم‌کاری تیروئید، بیماری سلیاک یا اختلالات عصبی-عضلانی ایجاد می‌شود.
راه‌های درمان یبوست در کودکان
۱. تغییر در رژیم غذایی
- مصرف فیبر بیشتر: استفاده از میوه‌هایی مانند گلابی، سیب، آلو و سبزیجاتی مانند کلم بروکلی و هویج
- نوشیدن آب کافی: دریافت مایعات کافی برای جلوگیری از سفت شدن مدفوع
- مصرف غذاهای پروبیوتیک: برخی از لبنیات پروبیوتیک ممکن است به بهبود عملکرد روده کمک کنند
۲. ایجاد عادات صحیح دفع
- آموزش و تشویق کودک به رفتن منظم به سرویس بهداشتی
- استفاده از یک چهارپایه زیر پا هنگام نشستن روی توالت برای قرارگیری صحیح بدن
- ایجاد محیطی آرام و بدون استرس برای دفع
۳. افزایش فعالیت بدنی
تحرک و بازی‌های فیزیکی به عملکرد بهتر روده کمک می‌کند. حداقل نیم ساعت فعالیت روزانه مانند دویدن، بازی در فضای باز یا انجام حرکات کششی توصیه می‌شود.
داروهای مورد استفاده برای درمان یبوست در کودکان
در صورتی که تغییرات سبک زندگی مؤثر نباشد، پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:
- نرم‌کننده‌های مدفوع: مانند داکوسات سدیم که آب را به مدفوع جذب کرده و آن را نرم‌تر می‌کند
- ملین‌های اسموتیک: مانند پلی‌اتیلن گلیکول که با جذب آب در روده، مدفوع را نرم می‌کند
- ملین‌های محرک: مانند بیزاکودیل که باعث افزایش حرکت روده می‌شود
نکته: مصرف داروهای ملین باید تحت نظر پزشک باشد و استفاده طولانی‌مدت از آنها توصیه نمی‌شود.
یبوست در نوزادان
نوزادان، به‌ویژه در دوران تغییر رژیم غذایی (مانند آغاز تغذیه کمکی)، ممکن است دچار یبوست شوند. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، ممکن است چند روز بدون دفع بمانند که امری طبیعی است. در صورت مشاهده یبوست، مقدار کمی آب سیب یا گلابی (برای نوزادان بالای یک ماه) می‌تواند کمک‌کننده باشد.
چه زمانی یبوست خطرناک است؟ چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر یبوست کودک با علائم زیر همراه بود، لازم است با پزشک مشورت کنید:
- درد شدید شکم
- خون در مدفوع
- کاهش وزن بدون دلیل
- عدم پاسخ به درمان‌های خانگی
نتیجه‌گیری
یبوست در کودکان یک مشکل رایج اما قابل درمان است. با رعایت تغذیه سالم، مصرف مایعات کافی، فعالیت بدنی منظم و ایجاد عادات صحیح دفع، می‌توان از این مشکل پیشگیری کرد. در موارد شدید، مراجعه به پزشک و استفاده از داروهای مناسب توصیه می‌شود.
اگر یبوست کودک شما ادامه دارد، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا بهترین روش درمانی را انتخاب کنید.
منبع:
