سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) در کودکان و نوجوانان: تشخیص، علل و درمان‌ها

سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) یکی از اختلالات گوارشی شایع است که می‌تواند در هر سنی، حتی در کودکان و نوجوانان، ایجاد شود. این اختلال باعث بروز مشکلات متعددی در سیستم گوارش می‌شود، از جمله اسهال، یبوست، درد شکم و نفخ. بسیاری از کودکان و نوجوانان مبتلا به IBS احساس شرم یا اضطراب می‌کنند که این احساسات می‌توانند علائم فیزیکی را بدتر کنند. در این مقاله، به تشریح علل، تشخیص، علائم و روش‌های درمانی IBS در کودکان و نوجوانان خواهیم پرداخت و راه‌حل‌هایی برای مدیریت این بیماری ارائه خواهیم داد.

IBS چیست؟

سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) یک اختلال گوارشی است که مجموعه‌ای از علائم را ایجاد می‌کند که نشان‌دهنده عملکرد نادرست روده‌ها است. برای درک IBS، لازم است نگاهی به سیستم گوارشی کودک داشته باشیم.

فرآیند هضم غذا چگونه انجام می‌شود؟

پس از مصرف غذا، غذا وارد معده می‌شود، جایی که با کمک مایعات گوارشی شروع به تجزیه می‌شود تا بدن بتواند مواد مغذی آن را جذب کند. از معده، مواد نیمه‌هضم‌شده به روده کوچک منتقل می‌شوند و سپس به روده بزرگ یا کولون می‌رسند. در کولون، بدن قسمت‌هایی از غذا را که نمی‌تواند استفاده کند، به مدفوع تبدیل می‌کند. در اینجا، ماهیچه‌ها در کولون انقباض و انبساط پیدا می‌کنند تا مدفوع را به پایین حرکت دهند و نهایتاً از بدن خارج کنند.

چگونه IBS بر سیستم گوارشی تاثیر می‌گذارد؟

در افرادی که به IBS مبتلا هستند، این فرآیندها به طور مداوم و یکنواخت انجام نمی‌شوند. IBS باعث می‌شود که اعصاب کنترل‌کننده حرکات روده‌ها حساس‌تر شوند. این حساسیت باعث انقباضات غیرطبیعی در دیواره روده می‌شود که ممکن است منجر به کاهش یا افزایش سرعت حرکت مدفوع و ایجاد علائم دردناک شود. در IBS، هیچ آسیبی به بافت روده یا التهاب وجود ندارد و به عنوان یک اختلال در محور مغز-روده در نظر گرفته می‌شود.

علائم IBS در کودکان و نوجوانان

IBS می‌تواند باعث اسهال یا یبوست شود، یا حتی این دو وضعیت به طور متناوب در فرد مشاهده شود. علائم رایج IBS در کودکان شامل موارد زیر است:

• درد شکم (عمدتاً در قسمت میانه و پایین شکم)

• نفخ و گاز

• تهوع و سرگیجه

• سردرد

• درد مقعدی

• انرژی کم و کاهش اشتها

بسیاری از کودکان مبتلا به IBS احساس می‌کنند که نیاز به دفع مدفوع دارند حتی پس از رفتن به دستشویی.

تشخیص IBS در کودکان

تشخیص IBS برای پزشک پیچیده است، زیرا هیچ آزمایش ساده‌ای برای تشخیص این اختلال وجود ندارد. پزشک ابتدا تاریخچه پزشکی کودک را بررسی کرده و از او درباره علائم مانند محل درد، شدت آن و مدت زمان آن می‌پرسد. علاوه بر این، آزمایش‌های خون، مدفوع و ادرار می‌توانند کمک‌کننده باشند تا شرایط مشابه با IBS را رد کنند. در موارد نادر، ممکن است برای مشاهده دقیق‌تر از آندوسکوپی و کولونوسکوپی استفاده شود.

انواع مختلف IBS

IBS می‌تواند به انواع مختلفی تقسیم شود که بر اساس الگوی حرکات روده و درد شکم طبقه‌بندی می‌شوند:

1. IBS با یبوست (IBS-C): که در آن کودک با درد همراه با مدفوع سخت و نادر مواجه است.

2. IBS با اسهال (IBS-D): که در آن کودک با درد و اسهال مکرر روبه‌رو است.

3. IBS مخلوط: زمانی که یبوست و اسهال به صورت متناوب مشاهده می‌شود.

تفاوت IBS با بیماری‌های التهابی روده (IBD)

سندرم روده تحریک‌پذیر اغلب به اشتباه به نام‌هایی مانند “کولیت” یا “کولیت مخاطی” شناخته می‌شود. اما باید توجه داشت که این شرایط به دلیل وجود التهاب در روده‌ها شناخته می‌شوند، در حالی که در IBS هیچ‌گونه التهاب یا آسیب به بافت روده وجود ندارد. بیماری‌های التهابی روده (IBD) مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو می‌توانند باعث التهاب و آسیب به بافت روده شوند.

علل و عوامل خطر IBS

در حالی که علت دقیق IBS هنوز مشخص نیست، عوامل متعددی می‌توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند:

• تغییرات در میکروبیوم روده: میکروب‌ها و باکتری‌هایی که به طور طبیعی در روده زندگی می‌کنند، می‌توانند بر عملکرد روده تأثیر بگذارند.

• استرس و اضطراب: در حالی که استرس عامل اصلی ایجاد IBS نیست، می‌تواند علائم آن را بدتر کند.

• عفونت‌های باکتریایی در روده: این عفونت‌ها می‌توانند باعث بروز IBS شوند، اگرچه IBS مسری نیست.

درمان و مدیریت IBS در کودکان و نوجوانان

اگر کودک شما مبتلا به IBS است، پزشک معالج یک برنامه درمانی بر اساس علائم کودک تنظیم می‌کند. هرچند IBS درمان قطعی ندارد، اما می‌توان با روش‌های مختلف علائم را کنترل کرد:

• تغییرات غذایی: برخی از غذاها مانند محصولات لبنی، غذاهای چرب و شکلات می‌توانند علائم IBS را تشدید کنند. رژیم‌های خاص مانند رژیم کم FODMAP می‌توانند به کاهش گاز و نفخ کمک کنند.

• مدیریت استرس: درمان‌های رفتاری مانند درمان شناختی-رفتاری می‌توانند به کودک کمک کنند تا با استرس بهتر مقابله کند.

• داروها و مکمل‌ها: داروهای ضد اسپاسم، مسکن‌ها، و پروبیوتیک‌ها ممکن است به کنترل علائم کمک کنند.

نتیجه‌گیری

سندرم روده تحریک‌پذیر یک اختلال شایع است که می‌تواند بر کیفیت زندگی کودکان و نوجوانان تأثیر بگذارد. اگرچه درمان قطعی برای IBS وجود ندارد، اما با تشخیص دقیق و مدیریت مناسب، می‌توان علائم را کاهش داد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.

سوالات متداول (FAQ)

1. آیا IBS قابل درمان است؟

در حال حاضر درمان قطعی برای IBS وجود ندارد، اما با تغییرات غذایی و درمان‌های دارویی، علائم می‌توانند کاهش یابند.

2. چه غذاهایی باید از آن‌ها اجتناب کرد؟

محصولات لبنی، غذاهای چرب و گازدار، شکلات و نوشیدنی‌های کافئین‌دار ممکن است علائم IBS را تشدید کنند.

3. چگونه می‌توان از استرس ناشی از IBS جلوگیری کرد؟

تمرین‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا و درمان‌های شناختی-رفتاری می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند.

4. آیا IBS در سنین مختلف رخ می‌دهد؟

بله، IBS می‌تواند در هر سنی بروز کند، اما اغلب در کودکان و نوجوانان مشاهده می‌شود.

5. آیا IBS مسری است؟

خیر، IBS مسری نیست و نمی‌توان آن را از فردی به فرد دیگر منتقل کرد.

نکات کلیدی

• IBS یک اختلال گوارشی است که در آن مشکلاتی مانند اسهال و یبوست به طور متناوب بروز می‌کند.

• تشخیص IBS معمولاً بر اساس تاریخچه پزشکی و آزمایش‌های مختلف انجام می‌شود.

• علائم IBS شامل درد شکم، نفخ، گاز و مشکلات گوارشی است.

• تغییرات غذایی و مدیریت استرس می‌تواند به کاهش علائم IBS کمک کند.

• داروها و مکمل‌ها می‌توانند برای درمان علائم IBS مفید باشند.