همه چیز درباره همانژیوم نوزادی (خال‌های توت‌فرنگی) در نوزادان
همانژیوم نوزادی چیست؟
همانژیوم نوزادی که گاهی با عنوان «خال توت‌فرنگی» شناخته می‌شود، نوعی رشد خوش‌خیم عروق خونی روی پوست نوزاد است. این خال‌ها ممکن است در بدو تولد وجود داشته باشند یا طی هفته‌ها و ماه‌های اول زندگی ظاهر شوند. برخی از آن‌ها سطحی و قرمز روشن هستند و برخی دیگر در عمق پوست قرار دارند و شبیه به کبودی دیده می‌شوند.
بسیاری از والدین هنگام مشاهده این تغییرات پوستی نگران می‌شوند، اما بیشتر همانژیوم‌ها بدون نیاز به درمان، طی چند سال خودبه‌خود محو می‌شوند.
علت و شیوع همانژیوم نوزادی
براساس دستورالعمل‌های آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، حدود ۴ تا ۵ درصد از نوزادان دچار همانژیوم می‌شوند. این وضعیت در میان نوزادان نارس، با وزن کم هنگام تولد، دختران، دوقلوها و نوزادان با پوست روشن (کاکازویید) شایع‌تر است.
این خال‌ها معمولاً طی یک ماه اول زندگی ظاهر شده و در چند ماه اول به‌سرعت رشد می‌کنند. سپس وارد فاز ثبات و پس از آن، فاز بهبودی تدریجی (involution) می‌شوند.
انواع همانژیوم نوزادی
همانژیوم‌ها براساس محل و عمق درگیری پوست به سه دسته تقسیم می‌شوند:
۱. همانژیوم سطحی
این نوع که با نام «خال توت‌فرنگی» نیز شناخته می‌شود، به شکل برجسته، قرمز روشن و روی سطح پوست دیده می‌شود. ممکن است ابتدا به صورت لکه صورتی یا قرمز کوچک شروع شود و به مرور برجسته‌تر شود.
۲. همانژیوم عمقی
در این نوع، عروق خونی در عمق پوست رشد می‌کنند و ظاهری آبی‌رنگ یا شبیه کبودی ایجاد می‌شود. پوست ناحیه درگیر ممکن است متورم به نظر برسد.
۳. همانژیوم مختلط
ترکیبی از همانژیوم سطحی و عمقی است. این نوع معمولاً پیچیده‌تر است و نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد.
تفاوت با سایر لکه‌های پوستی نوزادان
از دیگر علائم پوستی نوزادان می‌توان به «خال شرابی» (Port wine stain) و «نیش لک‌لک» (Stork bite) اشاره کرد. خال‌های شرابی رنگ بنفش-قرمز دارند و معمولاً دائمی هستند. در حالی‌که «نیش لک‌لک» در پشت گردن یا پیشانی ظاهر می‌شود و معمولاً طی سال اول از بین می‌رود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده برجستگی، تغییر رنگ یا لکه جدید روی پوست نوزاد، به‌ویژه در ماه اول زندگی، مراجعه به متخصص اطفال توصیه می‌شود. بهترین زمان ارزیابی و شروع درمان، در صورت نیاز، حدود یک‌ماهگی نوزاد است.
پزشک موارد زیر را بررسی می‌کند:
اندازه: آیا قطر همانژیوم کمتر از ۲ سانتی‌متر است یا بیشتر؟
محل: آیا روی صورت، پلک، لب یا ناحیه تناسلی قرار دارد؟
تعداد: آیا فقط یک عدد است یا چندین همانژیوم دیده می‌شود؟
در صورت تأخیر در ویزیت حضوری، ممکن است پزشک درخواست عکس یا مشاوره تصویری (تله‌مدیسین) داشته باشد.
روند طبیعی رشد و بهبود همانژیوم
همانژیوم‌های سطحی معمولاً تا ۵ ماهگی به حداکثر اندازه خود می‌رسند، در حالی‌که نوع عمقی ممکن است مدت بیشتری رشد کند. فرآیند پس‌رفت یا involution معمولاً از سن ۶ تا ۱۸ ماهگی آغاز می‌شود و طی چند سال ادامه دارد. بیشتر همانژیوم‌ها تا سن ۴ تا ۵ سالگی به‌طور کامل یا تقریباً کامل ناپدید می‌شوند.
مواردی که نیاز به درمان دارند
در بیشتر موارد، همانژیوم‌ها بدون درمان بهبود می‌یابند. اما در شرایط زیر مداخله پزشکی ضروری است:
۱. مشکلات پزشکی
همانژیوم‌هایی که روی پلک، بینی، لب یا گوش قرار دارند، ممکن است در دید، تنفس، تغذیه یا شنوایی اختلال ایجاد کنند. همچنین در موارد نادر، همانژیوم‌ها درون بدن رشد می‌کنند و نیاز به تصویربرداری دارند.
۲. زخم و عفونت
گاهی سطح همانژیوم دچار زخم (اولسر) شده و منجر به خونریزی، عفونت یا اسکار می‌شود.
۳. تغییرات دائمی پوست
همانژیوم‌هایی که بسیار بزرگ یا عمیق هستند، ممکن است باعث باقی‌ماندن تغییر رنگ یا بافت پوست حتی پس از بهبودی شوند.
گزینه‌های درمان همانژیوم نوزادی
درمان دارویی سیستمیک
پروپرانولول خوراکی: دارویی مؤثر و ایمن برای کنترل رشد همانژیوم‌های مشکل‌ساز. این دارو تا حدود یک‌سالگی ادامه می‌یابد و باید تحت نظارت دقیق پزشک باشد.
کورتون خوراکی: امروزه کمتر استفاده می‌شود و فقط در موارد خاص تجویز می‌شود.
درمان موضعی
پمادهای بتابلوکر: در موارد همانژیوم‌های سطحی و کوچک مؤثر هستند.
کرم‌های کورتونی: برای همانژیوم‌های نازک یا محدود ممکن است تجویز شود.
تزریق استروئید: برای همانژیوم‌های موضعی کوچک با رشد فعال.
سایر درمان‌ها
لیزر: برای بهبود زخم، کاهش قرمزی یا اصلاح بافت باقی‌مانده کاربرد دارد.
جراحی: به‌طور محدود و عمدتاً برای اصلاح اسکار یا همانژیوم‌های با رشد تمام‌شده انجام می‌شود و معمولاً تا سن ۳ تا ۵ سالگی به تعویق می‌افتد.
نتیجه‌گیری
بیشتر همانژیوم‌های نوزادی بدون نیاز به مداخله پزشکی و بدون عوارض بلندمدت برطرف می‌شوند. اما نظارت منظم، مراجعه به‌موقع و درمان هدفمند در صورت لزوم می‌تواند از بروز مشکلات جدی یا اسکارهای دائمی جلوگیری کند.
در صورت مشاهده هرگونه لکه یا برآمدگی غیرمعمول روی پوست نوزاد، با پزشک اطفال مشورت کنید. همچنین برای دریافت مشاوره تخصصی در زمینه تغذیه نوزادان، می‌توانید به صفحه تغذیه نوزاد و کودک و در صورت نیاز به بررسی بدغذایی، به صفحه مشاور بدغذایی مراجعه کنید.
