راهنمای کامل مصرف گوجه فرنگی برای نوزادان: از چه سنی و چگونه؟

نوزادان از چه زمانی می‌توانند گوجه‌فرنگی بخورند؟

گوجه‌فرنگی را می‌توان از زمانی که نوزاد آمادگی شروع تغذیه تکمیلی را دارد، یعنی معمولاً در حدود ۶ ماهگی، به رژیم غذایی او اضافه کرد. گوجه‌فرنگی و سایر خوراکی‌های اسیدی ممکن است باعث ایجاد راش‌های خفیف و بی‌خطر روی پوست در تماس با آب آن شوند. همچنین ممکن است در برخی نوزادان موجب تشدید یا ایجاد بثورات پوشک شود.

گیاه گوجه‌فرنگی بومی مناطق آمریکای مرکزی و جنوبی است و باور بر این است که نخستین بار توسط آزتک‌ها کشت داده شده است. آزتک‌ها این میوه آبدار را با نام توماتِل (tomātl) می‌شناختند. اگرچه خاستگاه گوجه‌فرنگی در قاره آمریکا بوده، اما امروزه به لطف سفر فاتحان اسپانیایی و انتقال بذر آن به اروپا، گوجه‌فرنگی به یکی از پرکاربردترین مواد غذایی در آشپزی سراسر جهان تبدیل شده است.

گوجه‌فرنگی را چطور به نوزاد بدهیم؟

هر نوزاد با سرعت خاص خود رشد می‌کند، بنابراین توصیه‌هایی که درباره نحوه برش یا آماده‌سازی مواد غذایی ارائه می‌شود، صرفاً راهنمایی کلی هستند و ممکن است برای همه کودکان مناسب نباشند. در انتخاب اندازه و شکل مناسب مواد غذایی، از اطلاعات علمی موجود درباره رشد مهارت‌های حرکتی درشت، ریز و دهانی استفاده می‌شود تا خطر خفگی به حداقل برسد.

نکاتی که درباره آماده‌سازی گوجه‌فرنگی یا سایر خوراکی‌ها گفته می‌شود صرفاً جنبه آموزشی دارد و جایگزین توصیه‌های اختصاصی پزشک کودک یا متخصص سلامت شما نیست. هیچ روشی نمی‌تواند خطر خفگی کودک با مایعات، پوره یا غذا را به طور کامل از بین ببرد. توصیه می‌شود که همه نکات ایمنی مرتبط با تغذیه را رعایت کرده و با آگاهی کامل، تصمیمات غذایی متناسب با نیازهای خاص کودک خود بگیرید.

هیچ‌گاه توصیه‌های پزشکی را به‌خاطر مطالبی که خوانده‌اید یا دیده‌اید نادیده نگیرید یا مراجعه به پزشک را به تأخیر نیندازید.

چطور گوجه‌فرنگی را متناسب با سن کودک سرو کنیم؟

۶ ماهگی به بعد:‌
در این سن، می‌توانید یک گوجه‌فرنگی درشت را به چهار قسمت برش زده و هر بار یک قاچ به کودک بدهید تا بمکد و امتحان کند. اگر پوست گوجه‌فرنگی اذیت‌کننده شد، می‌توانید آن را جدا کرده و قاچ تازه‌ای جایگزین کنید. در این مرحله، حتی می‌توانید یک گوجه‌فرنگی بزرگ و رسیده را کامل در اختیار کودک بگذارید، درست مثل میوه‌هایی مانند هلو. فقط در نظر داشته باشید که گوجه‌فرنگی بافت‌های مختلفی دارد: پوست لیز، گوشت نرم، دانه‌های ریز و آب فراوان، که ممکن است باعث حالت تهوع یا سرفه شود. همچنین اسید موجود در گوجه‌فرنگی ممکن است در تماس با پوست باعث قرمزی یا راش شود و حتی به تشدید سوختگی پای کودک (راش پوشک) منجر شود. پس بهتر است مقدار کمی گوجه‌فرنگی بدهید و در صورت حساسیت، گوجه‌فرنگی پخته یا غذای دیگری با سس ساده گوجه‌فرنگی را امتحان کنید.

۹ ماهگی به بعد:
در این زمان می‌توانید گوجه‌فرنگی‌های گیلاسی را چهار قسمت کنید و به‌صورت غذای انگشتی یا با چنگال از قبل پُر شده به کودک بدهید تا تمرین کند. مراقب پوست گوجه‌فرنگی باشید، چون گاهی هنگام جویدن جدا می‌شود؛ در این مواقع، به کودک نشان دهید چطور آن را بیرون بیندازد (مثلاً با بیرون آوردن زبان خود). همچنین می‌توانید قاچ‌های درشت گوجه‌فرنگی، برش‌های نازک حلقه‌ای، یا غذاهایی با سس گوجه‌فرنگی را سرو کنید.

۲۴ ماهگی به بعد:
می‌توانید همچنان گوجه‌فرنگی‌های گیلاسی چهارقاچ شده بدهید. زمانی که کودک مهارت‌های لازم را به‌دست آورد—مثل گاز زدن‌های کوچک، جویدن کامل، منتقل کردن غذا به طرفین دهان، و توانایی تف کردن تکه‌هایی که نمی‌تواند خوب بجود—می‌توانید آموزش خوردن گوجه‌فرنگی گیلاسی کامل را آغاز کنید.

برای شروع این مهارت، ابتدا گوجه‌فرنگی‌های گیلاسی بزرگ‌تر و بیضی‌شکل (مثل گوجه‌های انگوری) را انتخاب کنید. ابتدا یکی را جلوی کودک گاز بزنید و نصف کنید، سپس نصفه دیگر را به او بدهید تا بخورد. سپس گوجه‌فرنگی کامل بعدی را بدهید و اجازه دهید تقلید کند. اگر کودک گوجه‌فرنگی را کامل در دهان گذاشت، به‌جای واکنش شدید، با آرامش بگویید: «این لقمه خیلی بزرگه. باید خوب بجوییش.» سپس صبر کنید تا آن را بجود، قورت دهد یا بیرون بیندازد. اگر موفق نبود، مدتی دوباره به قطعات کوچک‌تر برگردید و بعد از مدتی دوباره تمرین را با آرامش تکرار کنید.

این فرایند نیاز به صبر و نظارت مستقیم دارد و همیشه باید کودک در حالت نشسته و با حضور و راهنمایی شما تمرین کند.

آیا گوجه‌فرنگی برای نوزادان خطر خفگی دارد؟

بله، به‌ویژه گوجه‌فرنگی‌های گیلاسی و انگوری که به‌دلیل شکل گرد، اندازه کوچک و بافت لغزنده می‌توانند خطر خفگی داشته باشند. برای کاهش این خطر، لازم است گوجه‌فرنگی را متناسب با سن کودک آماده و سرو کنید.

گوجه‌فرنگی ترکیبی از چند بافت مختلف دارد: پوست لیز، گوشت نرم، دانه‌های ریز و آب فراوان، که ممکن است باعث واکنش‌هایی مانند تهوع یا سرفه در کودک شود. همیشه هنگام تغذیه کودک، او را در وضعیت نشسته قرار دهید و در فاصله‌ای نزدیک و در دسترس نظارت داشته باشید.

برای اطمینان از ایمنی بیشتر، علائم خفگی و تفاوت آن با واکنش‌های طبیعی مثل تهوع را یاد بگیرید و آشنایی اولیه با کمک‌های اولیه در مواقع خفگی داشته باشید.

آیا گوجه‌فرنگی یک ماده غذایی حساسیت‌زا است؟

خیر، حساسیت به گوجه‌فرنگی نادر است، اما غیرممکن نیست. گوجه‌فرنگی بخشی از خانواده گیاهان شب‌بو (nightshade) است که بعضی افراد ممکن است به آن‌ها حساسیت داشته باشند. همچنین افراد مبتلا به «سندرم آلرژی دهانی» (OAS) به‌ویژه کسانی که به گرده چمن یا گیاه “ragweed” حساس‌اند، ممکن است به گوجه‌فرنگی نیز واکنش نشان دهند؛ معمولاً به شکل خارش یا ناراحتی در دهان.

جالب است بدانید که پختن گوجه‌فرنگی می‌تواند احتمال بروز علائم این نوع حساسیت دهانی را کاهش دهد.

نکته مهم: گوجه‌فرنگی و سایر مواد غذایی اسیدی ممکن است باعث راش یا قرمزی خفیف و گذرا روی پوست اطراف دهان شوند. این راش معمولاً بی‌خطر است و با شست‌وشوی ملایم پوست در عرض چند دقیقه برطرف می‌شود. همچنین ممکن است به تشدید راش پوشک منجر شود.

مانند معرفی هر غذای جدید، ابتدا مقدار کمی گوجه‌فرنگی را به‌تنهایی ارائه دهید و واکنش کودک را زیر نظر بگیرید. در صورت عدم مشاهده واکنش منفی، به‌تدریج مقدار را افزایش دهید.

آیا گوجه‌فرنگی برای نوزادان مفید است؟

بله، گوجه‌فرنگی یکی از مواد غذایی مغذی برای کودکان است. این میوه سرشار از ویتامین C است و می‌تواند به جذب آهن گیاهی (مثل آهن موجود در عدس، نخود و لوبیا) کمک کند.

همچنین گوجه‌فرنگی حاوی کاروتنوئیدها است؛ گروهی از فیتونوترینت‌ها که به گیاهان رنگ می‌دهند و خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی دارند. ترکیب‌های موجود در گوجه‌فرنگی می‌توانند به سلامت چشم، سیستم ایمنی، سلامت پوست و قلب کمک کنند. میزان و نوع این مواد بسته به نوع گوجه‌فرنگی متفاوت است.