راهنمای کامل مصرف نان برای نوزادان: از چه سنی و چگونه؟

بچه‌ها از چه زمانی می‌توانند نان بخورند؟

بسیاری از انواع نان را می‌توان زمانی که کودک آماده خوردن غذای کمکی شد، یعنی معمولاً حدود ۶ ماهگی، به برنامه غذایی او اضافه کرد. اما هنگام دادن نان به نوزاد باید مراقب بود، زیرا نان یکی از خوراکی‌های شایع است که ممکن است باعث خفگی شود و برخی انواع نان نسبت به بقیه خطر بیشتری دارند. برای کاهش این خطر، توصیه‌هایی درباره انتخاب انواع نان مناسب برای نوزادان و کودکان نوپا وجود دارد که بهتر است رعایت شود. همچنین نان معمولاً حاوی نمک و برخی از آلرژن‌های رایج غذایی مانند گندم، شیر، سویا و تخم‌مرغ است. هنگام دادن نان به کودکان زیر ۱۲ ماه باید از نان‌هایی که حاوی عسل هستند خودداری کرد، چون عسل ممکن است باعث ابتلای نوزاد به بوتولیسم شود که یک بیماری خطرناک است.

از هزاران سال پیش، انسان‌ها نان را با خشک کردن و آسیاب کردن گیاهان به آرد، ترکیب آرد با آب و پختن خمیر روی حرارت درست کرده‌اند. ریشه نان به نوعی نان تخت برمی‌گردد که خمیری ساده بود و به سرعت روی سطح داغ پخته می‌شد. امروزه نانوایان در سراسر جهان صدها نوع نان شیرین و شور مختلف می‌پزند، از جمله بولانی افغانی، لاوبینگ چینی، پاپادوم هندی، بامی جامائیکایی، پان دولسه مکزیکی و سل روتی نپالی.

چطور نان را به نوزاد بدهیم؟

هر نوزادی با سرعت و روند رشد خاص خود پیش می‌رود و نکاتی که درباره چگونگی برش یا آماده‌سازی غذاها ارائه می‌شود، توصیه‌هایی کلی و عمومی برای اکثر کودکان است. کودک شما فردی منحصر به فرد است و ممکن است نیازها یا شرایط خاصی داشته باشد که فراتر از دستورالعمل‌های عمومی باشد.

در ارائه توصیه‌ها درباره اندازه و شکل غذاها، از بهترین اطلاعات علمی موجود درباره رشد حرکتی کلی، حرکات ظریف و مهارت‌های حرکتی دهانی استفاده شده تا خطر خفگی تا حد امکان کاهش یابد. پیشنهادهای آماده‌سازی غذاها صرفاً برای آگاهی شما ارائه می‌شوند و جایگزین مشاوره تخصصی، فردی و حضوری با پزشک یا متخصص سلامت کودک نیستند.

از آنجا که هیچ غذایی، مایع یا پوره‌ای را نمی‌توان به‌طور کامل از خطر خفگی ایمن کرد، توصیه می‌کنیم همه نکات ایمنی ارائه‌شده را رعایت کنید و براساس نیازهای خاص کودک خود، انتخاب‌های آگاهانه‌ای داشته باشید. هرگز به خاطر مطالب خوانده‌شده یا دیده‌شده در اینجا، از مشاوره پزشکی حرفه‌ای صرف‌نظر نکنید یا در مراجعه به پزشک تأخیر نداشته باشید.

6 ماه به بالا:
نان‌هایی را به کودک بدهید که هنگام جویدن شکل خود را حفظ کنند، مانند قسمت پاشنه‌ای ضخیم و سفت یک قرص نان با پوسته سخت یا نان تست‌شده‌ای که به شکل نوارهایی به اندازه دو انگشت بزرگسال کنار هم بریده شده است. نان‌هایی که کمی مقاومت دارند، در برابر مکیدن و گرفتن محکم کودک در این سن مقاوم‌ترند و فرصت‌های خوبی برای تمرین گاز گرفتن و پاره کردن فراهم می‌کنند. این نوع نان‌ها نسبت به نان‌های خشک و شکننده یا نان‌های خیلی نرم که با بزاق تبدیل به خمیری چسبنده می‌شوند و احتمال خفگی را بالا می‌برند، ایمن‌تر هستند. برای کاهش بیشتر خطر خفگی، از نان‌هایی که حاوی پوست مرکبات شیرین شده، میوه‌های خشک، قطعات مغزها یا دانه‌های بزرگ هستند خودداری کنید. همچنین به نوزادان زیر ۱۲ ماه نان حاوی عسل ندهید چون عسل ممکن است باعث بوتولیسم نوزادی شود.

اگر دوست دارید نان‌های نرم مثل بریوش، چالا یا نان‌های ساندویچی آماده را به کودک بدهید، آن‌ها را تست کنید و به صورت نوارهای کوچک سرو کنید تا کودک راحت‌تر بافت آن را مدیریت کند. می‌توانید روی آن‌ها کرمی نرم مثل آووکادو له‌شده، پنیر ریکوتای تازه، هوموس یا ماست بمالید. همچنین می‌توانید کره مغز یا دانه را کمی رقیق کنید و خیلی نازک روی نان تست بمالید. اگر نان در دهان کودک خرد شد و شما نگران شدید، آن تکه را از دسترس کودک بردارید و جایگزین کنید. اگر تکه بزرگی در دهان کودک گیر کرد و کودک مشکل داشت، می‌توانید با آرامش او را تشویق کنید آن را خارج کند.

9 ماه به بالا:
ادامه دهید به دادن نان تست شده یا قطعات بزرگ نان محکم که کودک بتواند آن را نگه دارد و بجود بدون اینکه تکه‌هایی خرد شود، مانند پوسته پیتزا یا پاشنه نان باگت، نان دهاتی یا نان ساندویچی ترش. اگر کودک توانایی گرفتن با انگشت شست و اشاره (پینسر گراسپ) را دارد، می‌توانید تکه‌های کوچک نان تست هم بدهید. اگر کودک تمایل دارد تکه‌های زیادی نان را همزمان در دهان بگذارد، بهتر است یک تکه در هر بار به او بدهید. برای راحت‌تر کردن بلع، می‌توانید روی نان را با کرمی نرم مثل آووکادو، لوبیا، پنیر ریکوتا یا ماست بپوشانید. همچنین کره مغز یا دانه رقیق‌شده را می‌توان نازک روی تست مالید. از نان‌هایی که حاوی مواد حساسیت‌زا یا خطر خفگی مانند پوست مرکبات شیرین شده، میوه خشک، تکه‌های مغز یا دانه‌های بزرگ هستند پرهیز کنید. همچنین برای کودکان زیر ۱۲ ماه، نان حاوی عسل ممنوع است.

12 ماه به بالا:
تنوع بیشتری از نان‌ها را برای تمرین گاز گرفتن، پاره کردن و جویدن به کودک ارائه دهید. می‌توانید یک برش کامل نان یا نصف یا یک چهارم آن را، چه تست شده و چه نشده، به کودک بدهید. اگر کودک تجربه زیادی با نان ندارد، بهتر است نان را تست کنید تا کار جویدن برای او راحت‌تر شود. برای کودکانی که مهارت بیشتری در خوردن غذاهای سخت‌تر دارند، نان‌های نرم مانند بریوش یا چالا گزینه‌های خوبی هستند. وقتی به مهارت جویدن کودک اطمینان دارید، می‌توانید نان یا تست را با لایه‌ای نازک از کره مغز یا دانه سرو کنید. توجه کنید که نان‌های مرطوب و چسبناک یا نان‌های پوشیده با کره مغز یا دانه ممکن است باعث حس حالت تهوع و استفراغ شوند، چون کودک در حال یادگیری نحوه مدیریت غذاهای سخت‌تر است. اگر کودک به‌طور مکرر دهانش را با غذا پر می‌کند، بهتر است نان‌هایی با بافت مقاوم‌تر بدهید یا تعداد تکه‌ها را کاهش دهید.

18 ماه به بالا:
نان را به هر شکل که کودک دوست دارد سرو کنید، حتی به صورت ساندویچ. کودکان نوپا معمولاً دوست دارند ساندویچ را باز کنند و مواد داخل آن را جداگانه بخورند، اما بعضی کودکان این سن علاقه دارند ساندویچ را به صورت کامل نگه دارند. برای کودکانی که هنوز با ترکیب بافت‌های مختلف غذا آشنا نیستند، بهتر است هنگام خوردن زیر نظر باشید تا نحوه مدیریت ترکیب بافت‌ها را یاد بگیرند. همچنین می‌توانید نان‌هایی که حاوی پوست مرکبات شیرین شده، میوه خشک و دانه‌های بزرگ هستند را با بهبود مهارت جویدن کودک به تدریج وارد برنامه غذایی او کنید.

آیا نان برای نوزادان خطر خفگی دارد؟

بله، نان می‌تواند خطر خفگی برای نوزادان ایجاد کند. نان‌های خیلی نرم و همچنین نان‌های بسیار سخت و شبیه کراکر هر دو ویژگی‌هایی دارند که احتمال خفگی را افزایش می‌دهند. همچنین نان‌هایی که در آنها موادی با ریسک بالا مانند میوه خشک، قطعات مغز و دانه‌های بزرگ به کار رفته است، جزو خطرات رایج خفگی برای کودکان کوچک محسوب می‌شوند. نان‌های نرم مانند بریوش، چالا و رول‌های دلی نیز هنگام تماس با بزاق نرم و چسبناک می‌شوند و ممکن است توده‌ای چسبنده در دهان ایجاد کنند که به زبان و سقف دهان می‌چسبد و باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ می‌شود.

برای کاهش خطر خفگی، نان را به روشی متناسب با سن کودک آماده و سرو کنید. همیشه اطمینان حاصل کنید که محیط غذا خوردن امن باشد و هنگام وعده غذایی در نزدیکی کودک حضور داشته باشید.

آیا نان حاوی حساسیت‌زای‌های رایج است؟

بله، نان معمولاً شامل حساسیت‌زای‌های رایج غذایی مانند گندم، شیر، تخم‌مرغ و سویا است. هنگام خرید نان، برچسب مواد تشکیل‌دهنده را به دقت مطالعه کنید و تا زمانی که همه حساسیت‌زای‌های موجود در لیست مواد به صورت ایمن به کودک معرفی شده‌اند، از دادن نان به او خودداری کنید.

گندم (و سایر غلات حاوی گلوتن) توسط سازمان جهانی بهداشت به عنوان یکی از حساسیت‌زای‌های اولویت‌دار جهانی شناخته شده است. گندم یکی از رایج‌ترین حساسیت‌زای‌های غذایی در کودکان است که خوشبختانه حدود دو سوم کودکان تا دوازده سالگی از این حساسیت عبور می‌کنند.

مهم است بدانید که حساسیت به گندم با بیماری سلیاک تفاوت دارد. حساسیت به گندم ممکن است با گذشت زمان برطرف شود، اما بیماری سلیاک نیازمند رعایت دقیق رژیم بدون گلوتن مادام‌العمر است. معمولاً اصطلاح «حساسیت به گلوتن» اشتباه است و اغلب به بیماری سلیاک اشاره دارد.

برخی افراد به ندرت دچار نوعی واکنش شدید به نام آنافیلاکسی ناشی از گندم و فعالیت بدنی می‌شوند که اگر فرد چند ساعت پس از خوردن گندم ورزش کند، واکنش شدیدی ایجاد می‌شود. این افراد باید حداقل چهار ساعت قبل از فعالیت بدنی شدید از خوردن گندم خودداری کنند.

همچنین، برخی افراد با سندروم حساسیت دهانی (Oral Allergy Syndrome) که معمولاً به گرده‌های گیاهی حساس هستند، ممکن است نسبت به گندم حساسیت خفیفی داشته باشند که شامل خارش، سوزش یا ناراحتی موقت در دهان و گاهی مشکلات گوارشی مانند درد شکم یا اسهال است. این وضعیت معمولاً خطرناک نیست.

اگر فکر می‌کنید کودک شما به گندم حساسیت دارد، پیش از معرفی نان با پزشک متخصص کودکان مشورت کنید. مانند هر غذای جدید دیگری، با مقدار کم شروع کنید و در چند بار اول به دقت واکنش کودک را زیر نظر داشته باشید. اگر واکنش نامطلوبی مشاهده نکردید، کم‌کم مقدار را افزایش دهید.

آیا نان برای نوزادان سالم است؟

بله. همه انواع نان منبع خوبی از کربوهیدرات‌ها هستند و علاوه بر آن مقداری فیبر و پروتئین نیز دارند. ارزش غذایی نان‌ها به نوع آن‌ها بستگی دارد و برخی نان‌ها مواد مغذی بیشتری نسبت به بقیه دارند. برخی نان‌ها با ویتامین‌ها و مواد معدنی اضافی غنی‌سازی شده‌اند، در حالی که برخی دیگر چنین نیستند.

کدام نان‌ها برای نوزادان مغذی‌تر هستند؟

اکثر نان‌ها به دلایل مختلفی برای نوزادان مفید هستند. نان معمولاً غنی از کربوهیدرات است که انرژی سریع برای رشد و فعالیت نوزاد فراهم می‌کند. انواع مختلف نان می‌توانند مواد مغذی مانند ویتامین‌های گروه B، آهن و سایر مواد معدنی را نیز ارائه دهند. نان‌های سبوس‌دار و نان‌های جوانه‌زده معمولاً پروتئین و فیبر بیشتری دارند که به رشد و عملکرد بهتر دستگاه گوارش کمک می‌کند. همچنین مواد مغذی موجود در نان‌های ترش‌مزه (سورداو) به دلیل تخمیر بهتر جذب بدن می‌شوند. حتی نان سفید که معمولاً کمتر مغذی به حساب می‌آید، اغلب با فولات و آهن غنی‌سازی شده است که مواد مغذی مهمی برای نوزاد محسوب می‌شوند.

فواید ارائه نان به نوزاد چیست؟

ارائه نان به نوزاد فواید زیادی دارد، از جمله کمک به رشد مهارت‌های حرکتی دهانی و گسترش تجربه نوزاد با طعم‌ها و بافت‌های مختلف غذایی. نان می‌تواند بسیار مفید باشد برای تقویت فک و یادگیری نوزاد درباره چگونگی گاز گرفتن و پاره کردن غذا. نان‌هایی با بافت چالشی مانند بول‌های پوسته‌سفت، نان سورداو، باگت، بگل، بیالی، چیاباتا، فیلون، نان‌های تخت، کاعاک، نان پیش‌غذا (پرتزل) و روتی، همه برای نوزادان تازه‌خورده مفید هستند. این نان‌ها سخت‌تر خورده می‌شوند، بنابراین بهتر است پس از آن که نوزاد کمی غذا خورده، سرو شوند.

تست یا نان برای نوزادان بهتر است؟

برای نوزادان جوان‌تر، تست نان معمولاً ایمن‌تر و آسان‌تر برای مدیریت در دهان است. نان تازه و نرم می‌تواند در دهان نوزاد به شکل توده‌ای چسبناک درآید که حرکت دادن آن دشوار بوده و ممکن است راه هوایی را مسدود کند و خطر خفگی ایجاد کند.

آیا نوزادان می‌توانند گلوتن بخورند؟

بله، به شرطی که نوزاد بیماری سلیاک، حساسیت غیرسلیاکی به گلوتن یا آلرژی به گندم نداشته باشد. گلوتن نوعی پروتئین است که در گندم و برخی غلات دیگر مثل جو و چاودار وجود دارد. برای افراد مبتلا به بیماری سلیاک، مصرف گلوتن موجب آسیب روده کوچک می‌شود. در موارد دیگر، برخی افراد ممکن است به گلوتن حساسیت داشته باشند بدون داشتن بیماری سلیاک یا آلرژی واقعی. در صورت نگرانی، بهتر است با پزشک مشورت کنید.

چه زمانی می‌توان به نوزادان بگل داد؟

بگل را می‌توان به محض آماده شدن نوزاد برای شروع غذاهای کمکی، یعنی حدود ۶ ماهگی، ارائه داد به شرط آنکه عسل نداشته باشد (زیرا عسل ریسک بوتولیسم نوزاد را افزایش می‌دهد). برای کاهش خطر خفگی، بگل را تست کرده و نصف آن را به شکل نیم‌دایره برش دهید. از انواعی که شامل قطعات آجیل، دانه‌های بزرگ یا میوه خشک مانند کشمش هستند، خودداری کنید زیرا این موارد خطر خفگی را افزایش می‌دهند. همچنین بگل ممکن است حاوی آلرژن‌های رایج غذایی (مثلاً لبنیات، سویا، آجیل و غیره) باشد، بنابراین برچسب‌ها را به دقت بخوانید و تا زمانی که تمام آلرژن‌ها به طور ایمن معرفی نشده‌اند، بگل ندهید. برای نوزادان زیر ۱۲ ماه، بگل تست شده بیشتر به عنوان وسیله‌ای برای تمرین جویدن و دندان‌گیر استفاده می‌شود تا غذای اصلی.

چه زمانی نان‌های تخت (Flatbreads) را می‌توان به نوزاد داد؟

این موضوع به نوع نان بستگی دارد. نان‌های تخت خشک و شبیه کراکر بهتر است برای نوپایان بزرگ‌تر نگه داشته شوند، اما نان‌های تخت نرم را می‌توان از حدود ۶ ماهگی که نوزاد آماده غذاهای کمکی است، به او داد. نان‌هایی مانند اینجرا، روتی و تورتیلا ممکن است در دهان نوزاد چسبناک شوند. بهتر است این نان‌ها را کمی تست کنید تا سفت‌تر شده و کمتر نرم و چسبنده شوند، یا صبر کنید تا کودک مهارت جویدن بیشتری پیدا کند، معمولاً بعد از یک سالگی. نان تخت نرم را می‌توانید به صورت رول شده در اندازه‌ای که نوزاد راحت بگیرد، سرو کنید. همچنین این نوع نان‌ها ممکن است شامل آلرژن‌های رایج باشند، پس برچسب‌ها را دقیق بررسی کنید.

چقدر نان می‌توان به نوزادان و نوپایان داد؟

مقدار مشخصی برای مصرف نان در روز وجود ندارد و میزان مصرف به سن، اشتها، عادات خانوادگی و نیازهای فردی کودک بستگی دارد. ممکن است برخی روزها کودک نان بیشتری بخورد و روزهای دیگر کمتر، که هر دو طبیعی است. گاهی نوپایان آنقدر نان دوست دارند که پر می‌شوند و کمتر علاقه به سایر غذاهای مغذی نشان می‌دهند. هدف این است که تنوع غذایی حفظ شود و اگر کودک فقط نان می‌خورد، بهتر است ابتدا سایر بخش‌های وعده غذایی داده شود و سپس نان سرو شود.

مغذی‌ترین نان‌ها برای نوپایان کدام‌اند؟

اکثر نان‌ها فواید مختلفی برای نوپایان دارند. نان معمولاً سرشار از کربوهیدرات است که انرژی لازم را فراهم می‌کند. برخی نان‌ها مانند نان‌های سبوس‌دار فیبر بیشتری دارند که به هضم کمک می‌کند. در نهایت، مغذی‌ترین نان، نانی است که در دسترس بوده، بدن کودک را تغذیه کند و با فرهنگ غذایی خانواده سازگار باشد.