عدم تحمل لاکتوز در نوزادان و کودکان: راهنمای کامل برای والدین
عدم تحمل لاکتوز یکی از مشکلات گوارشی شایع در کودکان است که باعث ناراحتی معده، نفخ و اسهال می‌شود. این وضعیت اغلب با آلرژی به شیر اشتباه گرفته می‌شود، اما این دو مشکل کاملاً متفاوت هستند. در این مقاله، علائم، دلایل و روش‌های تشخیص و درمان عدم تحمل لاکتوز را بررسی می‌کنیم.
عدم تحمل لاکتوز چیست؟
لاکتوز نوعی قند طبیعی موجود در شیر و محصولات لبنی مانند ماست و پنیر است. برای هضم لاکتوز، بدن نیاز به آنزیم لاکتاز دارد که در روده کوچک تولید می‌شود. اگر تولید این آنزیم کاهش یابد، لاکتوز به‌درستی تجزیه نشده و باعث بروز علائم گوارشی می‌شود.
تفاوت بین عدم تحمل لاکتوز و آلرژی به شیر
عدم تحمل لاکتوز یک مشکل گوارشی است و باعث ناراحتی معده، نفخ و اسهال می‌شود اما تهدیدکننده‌ی جان نیست.
آلرژی به شیر یک واکنش ایمنی است که می‌تواند شدید و حتی کشنده باشد، مانند آنافیلاکسی.
آلرژی به شیر معمولا در سال اول زندگی دیده می‌شود، اما عدم تحمل لاکتوز معمولاً پس از سه سالگی ظاهر می‌شود.
علائم عدم تحمل لاکتوز در کودکان
- نفخ و دل‌درد
- حالت تهوع
- گاز معده
- اسهال آبکی
علائم معمولاً چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف محصولات لبنی بروز می‌کنند.
مواد غذایی حاوی لاکتوز
علاوه بر شیر و لبنیات، بسیاری از محصولات غذایی و دارویی نیز حاوی لاکتوز هستند. هنگام خرید، به برچسب مواد تشکیل‌دهنده دقت کنید. اگر هر یک از این مواد را مشاهده کردید، محصول حاوی لاکتوز است:
- شیر
- لاکتوز
- پروتئین آب‌پنیر (Whey)
- کشک (Curds)
- محصولات جانبی شیر
چگونه متوجه شویم که کودک دچار عدم تحمل لاکتوز است؟
یک روش ساده این است که محصولات لبنی را به مدت دو هفته از رژیم کودک حذف کرده و علائم را بررسی کنید. سپس به‌تدریج و در مقادیر کم، لبنیات را دوباره اضافه کنید و ببینید که آیا علائم بازمی‌گردند یا خیر.
همچنین آزمایش‌های پزشکی مانند آزمایش تنفس هیدروژن و آزمایش pH مدفوع می‌توانند عدم تحمل لاکتوز را تشخیص دهند.
ارتباط عدم تحمل لاکتوز با بیماری‌های دیگر
عدم تحمل لاکتوز ممکن است به‌طور موقتی پس از عفونت‌های ویروسی یا بیماری‌هایی مانند سلیاک ظاهر شود. همچنین، نوزادان نارس ممکن است به دلیل کمبود آنزیم لاکتاز دچار عدم تحمل لاکتوز موقتی باشند.
جایگزین‌های مناسب برای تأمین کلسیم و ویتامین D
کودکانی که لبنیات مصرف نمی‌کنند، نیاز به جایگزین‌های غنی از کلسیم دارند. برخی از منابع جایگزین عبارت‌اند از:
- سبزیجات برگ‌سبز مانند کلم بروکلی، اسفناج و کلم‌پیچ
- مغزها مانند بادام
- ماهی‌های کنسروی مانند ساردین و سالمون
- آب‌پرتقال غنی‌شده با کلسیم
جدول نیاز روزانه به کلسیم و ویتامین D در کودکان
| سن کودک | میزان کلسیم مورد نیاز روزانه | میزان ویتامین D مورد نیاز روزانه |
|---|---|---|
| ۰ تا ۶ ماه | ۲۰۰ میلی‌گرم | ۴۰۰ واحد بین‌المللی |
| ۷ تا ۱۲ ماه | ۲۶۰ میلی‌گرم | ۴۰۰ واحد بین‌المللی |
| ۱ تا ۳ سال | ۷۰۰ میلی‌گرم | ۶۰۰ واحد بین‌المللی |
| ۴ تا ۸ سال | ۱۰۰۰ میلی‌گرم | ۶۰۰ واحد بین‌المللی |
| ۹ تا ۱۸ سال | ۱۳۰۰ میلی‌گرم | ۶۰۰ واحد بین‌المللی |
چگونه عدم تحمل لاکتوز درمان می‌شود؟
- کاهش مصرف لاکتوز: برخی کودکان می‌توانند مقدار کمی لبنیات مصرف کنند بدون اینکه علائمی تجربه کنند.
- مصرف آنزیم لاکتاز: پزشک ممکن است مکمل‌های آنزیم لاکتاز را تجویز کند تا به هضم لاکتوز کمک کند.
- رژیم غذایی جایگزین: در موارد شدید، ممکن است نیاز باشد لاکتوز کاملاً از رژیم غذایی کودک حذف شود.
اگر حذف لبنیات باعث کمبود کلسیم و ویتامین D شد، پزشک مکمل‌های جایگزین را پیشنهاد خواهد کرد.
آیا عدم تحمل لاکتوز دائمی است؟
در برخی موارد، مانند عدم تحمل موقت پس از عفونت ویروسی یا بیماری سلیاک، امکان بهبود وجود دارد.
اما در بیشتر موارد، این وضعیت طولانی‌مدت بوده و نیاز به تغییر همیشگی در رژیم غذایی دارد.
جمع‌بندی
- عدم تحمل لاکتوز یک مشکل گوارشی است که باعث ناراحتی معده، نفخ و اسهال می‌شود، اما آلرژی به شیر نیست.
- ممکن است موقتی یا دائمی باشد و با تغییر در رژیم غذایی مدیریت شود.
- کودکانی که لاکتوز مصرف نمی‌کنند، باید از منابع جایگزین کلسیم و ویتامین D بهره ببرند.
این مطلب صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و جایگزین توصیه‌های پزشکی نمی‌شود. در صورت مشاهده علائم در کودک، با پزشک مشورت کنید.
